Hesperian Health Guides

EKoronavirus — Kovid–19

E Kovid – 19 niki?

E Kovid – 19 ni vukon'obukasira oko mikrob'eye Korona (emikrobe ni bugh'ambw' hindu sihyangalangirw'omo meso awali ndumbu nah'omo chum'ekikahulawamo microscope). Ekiminyikalo kyabo kyekihuhani'ekyo mubiri, akakoholo akemwisi, eritwikatwik'eryomuka, omubir'eriloverera, n’eminyok'eyokomubir'eriyilumira. Tuminisanaye ngoko KOVID -19 ikahimbika kutsiv'amahúha womundu. Kalengy'esisah'eshomuka ngalyol'oko bandu abahimbikirwe na kandi utaban'émivatsi, e KOVID 19 ikaholaya.

Ekoronavirus ikashighalira yiti?

Corona color Page 1-1.png

Ekoronavirus ikingira omomubir'okwilabir' obuno, enindo (emihuli), na meso, omughulu oyowabirihimbikwa nabo akakohola, kutse akatw'esyotsihya hakuhi naghu, kutse hakuhi n’ekind'eky'ukanditulako, neryo hangeny'ewayitulak’ oko meso, oko nindo, kutse oko buno. Abandu vangi vakalwala, havihwa nga viro vitano (5) ebabirihimbikwa no vukoni. Naho Ekoronavirus yanganavugh'omo mubiri womundu mokwilwa oko viro bibiri (2) ukwihika oko biro ikumi ne bini (14) ember'eviminyikalo vyabo vihuluke. Na kandi abana bangana himbikw'aliwe, si bendisyatalwala. Omundu anganavya no vukoni vutsiri minya naho iniane muvusighalirya abandi bandu. Ekoronavirus iwit'akaghal'akerivyah'okokindu kutse oko kitaka biro visatu, kutse vingi kwaho. Ikasighalira vweghuvweghu okwibandana, nokwitulanako.

Nindi yo wangahambikwa ne Koronavirus?

Omundu ghosighosi angana himbikwa n'ekorona. Sitwas'okuhika h'omundu ngangana himbikwa nabo, eryakabiri omughul' avirilam'Ekonona engendo eye rimbere. Vabandu avamaviyir'evirimo vinen'oko makumy'ane ni vitanu (45), na kandi kulav'abandu avamavi kekeluha, na bandu abakwir'awandi makoni kanjikanj'amakoni awerihumula (namakoni awomutima). Haghum’ikwa na bandu avaviryoloba.

Twangayikakirya tuti ok'ovukoni ovw'ekoronavirus?

Okobiro bino sihalihavya kikato, kutse vuvalya bosibosi ovwangalwa n’Ekoronavirus. Si hali emivats'eyo wangana lusy'eka, nero uthi inkendi lamia e Koronavirus. Ekikakiryo kiliho lino, ryenerisagh'ekyosikyosi ekyanga kusighalirya ovukoni, eriyihirak'ovuyonzo.

  • Omwinava oko vyala na kasavu kanjikanji, n’eryery'evindu vyosi evyukatulako kanjikanji.
    • Emwanava oko vyala vyenyu kanjikanji omo maghetse n’akavu. Kumb' ewanaba ndeke, n’erikurutha evyala vyondeke, esyonyala ewalevyasyo, vutsiri kiruka nekihande nekike.
    • No kondulya, iwayilavyako amaghets'awasongokwere. Isimwabirirawa erinava okovyala omomughulu ukasub'omomaka, kutse ukalwa evwigha, embere esyerirya, kutse wabikohola n’eritw'esyotsihya, kutse wabimir'enindo.
    • Esimwayitulak'omovus'utewanaba kwanza oko vyala.
  • Eryery'evindu vighuma vighuma (esyomesa, evifuli, …) evyo Ekorona yanganavya iyaviriyitekako ukatumiya eyikahulawamo alcool, kutse désinfectant, omo maghetse aghuwene.) that may have coronavirus on them, using alcohol or bleach disinfectants:
    • ALCOOL isipropylike omovikango makumi erilinda okwighana 70% ikitha luba e koronavirus. Kolesaya e alcool isopropylique okovuyonzo ovvutara, amahiri ,nokovindu evyomundu akakolesya. Evikango makumi ndathu namakum'irinda okwighana watholere -60 70 alkol'eyiri okovikango erighana oko righana 100%- lithiolere emwanaya mbaghar' eyamaghetsi moyatok'erith'evihuka. Erikolesha e alcool, okakol' enzwang' eye shondehi viri eshe alcool okolutehi lughum' olwamayogha. Iwa tsukerivirya namaghetsi na kasavu, nokwi wa virya ne alkol, nero iwa leka ivyayiumir'oko mbegho.
    • Ehighetsi hie javeli: Ehighetsi hino ninzwange okovikango vitano okwighana. Iwa hiramo ehighetsi ehi lohokire omo maghetsi awe javeli.Esuwakolesaya amayogha awahuhire. Okwera ovuthara kutse etsithaka, okakola ezwange eyehikamukaya ehibiri eshy'amaghetsi we javel oko malitere erikumi nomwenda erya mayogha. Wamavya e ulaghire okombaghara ng'esimasato esathu eye Eau de javel nehikamukeya hini eshya mayogha. Tsuk' irimber' eryah'omombakavano, nery' awakolesy'amaghetsi we javel. Evalek'ihyum'okombeho.
  • Eryery' evind' evy'ukakolesaya kangikang'omo maghetse awalhimo evivay'evyangit' evihuk'evyangalet'amalwere.
  • Ful'esyongimba syawe omwikolesy'ekind'ekyanga sendya amaghetse. nomo uka kolesya amasıņ́ı okwi ful'esyonjimba, wangana tumiya yo. ̧̂ Wama vy'uka fula esyo njimba syaghu omo vyala, iwa nyighitsa syo ndeke, i wa tumikisy'akasavu, nero iwa ya sanzesho njimba ok'omwisi.
  • Eryambala okikakiryo kyaherihumulilhira: wamavy' ighune mu twaniry' omundu uyuka tikatikawako. Kwanganavya novukoni,ekikakiry'ekyo muhanda we righanza rya N95 kyanga kukavya ndeke kulava ekikakiryo ekika mbalawa na va thahw' avake kolesay'emihesamo. Ekikakiryo kikakolhesivawa kitya:
    • Erikarava okovyala omo kasavu kutse omo maghetse awalhimo evindu evyangith'omutsafu. Neryo teka ekikakiryo kyoko vusu noko nindo yawe, nery'uvye neriyitheghererya uyitheghe ulebaye ngasihatavy'oho ekikakiryo sikyetahika.
    • Isiwathul'oko kikakiry'omughul'uhekire, omoghulu kyama tsapa, kumb'iwa hinganisyako.
    • Erilusy'ekikakiryo kumbe iwa kuraky'enyuma omwilavira kiliki kumb'isiwathula kukyo. Kumb'iwaluwaghusaky'omokyutho neryo iwaluwanav'okovyala.
    • Isiwatumiya ekikakiryo ekyakera. Halhiwe wanganakolesy'ekikakiryo kwerighanza rye 95 kyo kiviri waviveriaky'omo lhiko omwekihuhania ekye 72. Iwa tumiya ekikaryo kighuma oko kiro.
    • Isiwatumiya ulutsimba kutse ekitepe mo kikakiryo. Kund'ikikandilu ikyatsap'omomuka, n’emikrobi'yalu yingira vweghu vweghu omomubiri waghu.
  • Umbal'ekikaryo okwi lwir'oko avandi vand: Vutsir'ekikato, erivugha ovulwere vw'Ekorona niiriyilandako, neri kehia ovunyaghasa vwaghu. Tukarabe okovyala oko kandambi koshi erilavira mayogha ne mbakavano, uvye hali navandu, kundi erimbalariaghu ekikakiryo rika watikya avandi vandu erithendi himbikwa, vutsir'iwe.
  • Thereraya ovunyaghasa vwaghu. Wamavihambikwa nakakohol'akemwisi, nerivula ko ukahumula, kutse iwowa etsiringa kirimi omo kikuva, ekihuhanya, kumb'iwayilorerya eyiri avanganga vutsiri lub'ivatok'erikusondolya eyowanga sung'emivatsi. Kundi ekovid-19 ekaleka omuk'inatwikatwika n'ukavya wavitoha, iwalagha okovyum'evyangakuwatiky'erihumula.
    • This page was updated:23 Jan 2024